Voedingsadviezen bij eiwitverlies in de urine (proteïnurie) en hoge bloeddruk (hypertensie)

Heb je proteïnurie? Dat betekent dat je te veel eiwit in je urine hebt, wat niet hoort. Normaal houden je nieren de eiwitten in je bloed. Bij nierschade lekken de eiwitten weg via de urine. Hoe meer eiwit in de urine zit, hoe slechter de nieren werken. Het laat dus ook meteen de ernst van de nierschade zien. Hoe slechter de nieren werken hoe groter de kans is op nierfalen en hart- en vaatziekten.

Om proteïnurie te verminderen en je bloeddruk te verbeteren, is een zoutbeperking belangrijk. Een ander woord voor zoutbeperking is natriumbeperking. Ook is het goed om niet te veel eiwitten te eten, vooral als je nieren al minder goed werken. Daarnaast is een gezond gewicht is ook belangrijk om je nierfunctie te behouden.

Zout - Natrium

Natrium zit in keukenzout. De scheikundige naam voor keukenzout is natriumchloride (NaCl). 1 gram natriumchloride bevat 400mg natrium. Als we je adviseren om minder zout te gebruiken, bedoelen we dat jouw voeding minder natirum moet bevatten. Dit noemen we een zoutbeperkt of natriumbeperkt dieet. Vroeger werd dit zoutloos of zoutarm genoemd. 

Je lichaam heeft een klein beetje zout nodig om je vochtbalans te regelen. Te veel zout is slecht voor je nieren en kan je bloeddruk verhogen, omdat je lichaam meer vocht gaat vasthouden.

Bij nierziekten kan een zoutbeperking meer nierschade verminderen. Ook werken sommige bloeddrukverlagende medicijnen beter als je minder zout eet. Zo heb je misschien minder medicijnen nodig. 

De meeste nierpatiënten krijgen ook plaspillen voorgeschreven. Hoe meer natrium in je lichaam komt, hoe meer plaspillen nodig zijn om het natrium en vocht te verwijderen. Te veel plaspillen kunnen leiden tot kramp, dorst, jicht en een verminderde werking van de nieren.

Door minder zout te eten heb je minder kans op hart- en vaatziekten en botontkalking. Allemaal redenen om jouw zoutinname te verlagen.

Hoeveel zout of natrium heb je per dag nodig?

Bij eiwitverlies in de urine en een hoge bloeddruk adviseren we een zoutbeperking van 5 tot 6 gram zout per dag. Dit is 2000 tot 2400mg natrium per dag. 

Meer dan 85% van de Nederlanders krijgt te veel zout binnen. Het lichaam heeft maar 1 gram zout per dag nodig. Dit is 500mg natrium. Deze hoeveelheid zout krijg je al binnen als je alle voedingsmiddelen eet zonder zout.

In welke voedingsmiddelen zit zout?

Bijna alle voeding bevat van nature natrium. 20% van het zout dat we binnenkrijgen, komt door de voeding op smaak te brengen met keukenzout. Maar vooral bewerkte voedingsmiddelen, waar fabrikanten zout aan toevoegen, zijn een grote bron van natrium. Namelijk 80% van de hoeveelheid zout dat we binnenkrijgen op een dag.

Voedingsmiddelen die veel zout bevatten zijn:

• Kant-en-klare sausen en soepen, kant-en-klaar maaltijden, bouillonblokjes, gehakt- en vleeskruiden, ketjap, sambal, strooiaroma, vloeibare aroma, mosterd, vleeswaren (zoals rauwe ham en rookvlees), kant- en klare vleesproducten zoals rookworst, hamburgers, saucijzen en gepaneerd vlees, kaas, haring, ansjovis, gerookte zalm, zoutjes, borrelnoten en snacks (zoals bamiballen, frikadellen), groente- en tomatensap.

Basisregels voor minder natrium in je voeding

Je diëtist bespreek met je jouw dieet. Dit advies gaat voor de richtlijnen in deze folder. 

De basisregels om de hoeveelheid natrium in je voeding te beperken zijn:

• Gebruik ongezouten (dieet)halvarine of (dieet)margarine op het brood.
• Gebruik maximaal 2 broodbeleggingen lichtgezouten vleeswaren of kaas per dag.
• Voeg geen keukenzout of zeezout toe aan de maaltijden.
• Beperkt lichtgezouten bouillon of soep tot 1 bord per dag. Dat wil zeggen: bouillon of soep bereid van 1 bouillontablet of 2 bouillonblokjes op 1 liter. Gebruik je geen soep of uitsluitend ongezouten soep? Dan kun je het vlees of vervanging bij de warme maaltijd licht zouten. De jus hiervan kun je dan ook gebruiken mits je er geen zout of juspoeder extra aan toevoegt.
• Gebruik voor de bereiding van de warme maaltijd ongezouten (dieet)margarine, ongezouten (dieet)bak- en braadvet of olie.
• Gebruik zo min mogelijk producten die veel zout bevatten.
• Gebruik geen kant - en klare maaltijden, saus- of kruidenmix.

Doe de test: Zoutmeter

Op www.zoutmeter.com kun je zien hoeveel zout je per dag binnenkrijgt en hoe je dit kunt verminderen door tips en alternatieven te geven.

Eiwit

Eiwit is belangrijk als bouwstenen voor je lichaamscellen. Dagelijks moet je lichaam veel lichaamscellen vervangen. Daar is eiwit voor nodig. Te veel eiwit zorgt voor een te hoge druk in de nieren, met als gevolg meer eiwitverlies.

Het is belangrijk dat je voeldoende eiwitten binnenkrijgt, maar niet teveel waardoor het eiwitverlies in de urine toeneemt. 

Naast de juiste hoeveelheid eiwit is het belangrijk dat je voldoende energie (calorieën) gebruikt. Alleen dan kan het eiwit ook als bouwstof voor de lichaamscellen gebruikt worden.

Hoeveel eiwit heb je per dag nodig?

De hoeveelheid eiwit die je nodig hebt, hangt af van je gewicht en lengte. Voor de meeste mensen is het advies ongeveer 0,8 gram per kilogram lichaamsgewicht per dag. Omdat bijna iedereen per dag meer eiwit in zijn voeding gebruikt, kan dit als beperking worden ervaren.

Ben je 65 jaar of ouder, dan adviseren we je 1 tot 1,2 gram eiwit per kilo lichaamsgewicht per dag, mits de bloedwaarden het toelaten.

Is er sprake van veel overgewicht of ondergewicht, dan rekent je diëtist met het gezonde lichaamsgewicht. Dit is het gewicht dat passend is bij je lengte, geslacht en leeftijd.

Ook bij nierschade

Deze adviezen gelden ook voor mensen met ernstige nierschade. Bijna iedereen in Nederland is gewend om per dag meer eiwit te eten. Daarom voelt het algemene advies vaak als een beperking.

In welke voedingsmiddelen zit eiwit?

• Veel eiwit: vlees, vis, wild, gevogelte, vleeswaren, kaas, melk en melkproducten, eieren, noten, pinda's, sojaproducten, vleesvervangers en peulvruchten zoals witte en bruine bonen, kapucijners en linzen.
• Minder eiwit: brood, beschuit, aardappelen, rijst, deegwaren, groente en fruit.
• Geen eiwit: (dieet)margarine, alle oliesoorten, roomboter, bak- en braadvet, suiker, jam, honing, zuurtjes, thee, koffie, water, frisdrank, limonadesiroop.

Gezond gewicht

Overgewicht kan nierschade veroorzaken, doordat de nier overbelast wordt. Overgewicht blijkt een risicofactor voor het ontwikkelen van verlies van eiwit in de urine en het vergroot de kans op de ontwikkleing van nierfalen. Het is dus belangrijk om naar een gezond gewicht te streven.

Heb ik een gezond gewicht?

Je Body Mass Index (BMI) en je middelomtrek helpen je bepalen of je een gezond gewicht hebt. De BMI geeft de verhouding tussen je gewicht en lengte weer. Voor Aziaten en Hindostanen gelden andere BMI-waarden.

Op www.voedingscentrum.nl kun je je BMI berekenen. Of je rekent het zelf uit: deel je gewicht (in kilo’s) door je lengte (in meters) in het kwadraat.

Stel: je weegt 68 kg en je lengte is 1.73 meter. Dan is je BMI: 68 : (1.73 x 1.73) = 22.7. Dit is een gezond gewicht.

• Een BMI tussen 18,5 en 25 betekent dat je een gezond gewicht hebt.
• Een BMI tussen 25 en 30 betekent dat je overgewicht hebt.
• Een BMI van meer dan 30 betekent dat je ernstig overgewicht hebt.

Naast het gewicht is het belangrijk waar het lichaamsvet zit. Vet in en rond de buik is nadelig voor de gezondheid. Meet de middelomtrek tussen de onderkant van het onderste rib en de bovenkant van het bekken, adem uit en lees je middelomtrek af. Een middelomtrek > 102 cm bij mannen en > 88 cm bij vrouwen geeft een verhoogd risico.

Meer informatie

• Platform voor nierpatiënten en hun naasten met betrouwbare informatie over leven met nierschade: nieren.nl
• Nierstichting Nederland: nierstichting.nl
• Klik hier voor analysecijfers van eiwit, natrium/zout in voedingsmiddelen
• Voedingscentrum: voedingscentrum.nl

Vragen?

Heb je nog vragen na het lezen van deze folder? Neem dan gerust contact op met je behandelend arts, verpleegkundige of de afdeling diëtetiek: 0413 - 40 22 50 (8.30 - 16.30 uur).