Medicijnen bij astma en COPD
Je dokter heeft je verteld dat je astma of COPD hebt. Helaas kunnen we deze aandoeningen niet genezen, maar we kunnen proberen om je klachten onder controle te houden. Om klachten te voorkomen of te verminderen, is het belangrijk om prikkels te vermijden. Stop met roken, blijf actief en gebruik de medicijnen die je dokter heeft voorgeschreven. In deze folder lees je meer over hoe verschillende medicijnen werken en welke bijwerkingen ze kunnen hebben.
Medicijnen bij astma en COPD
Voor de behandeling van COPD en astma zijn inhalatiemedicijnen erg belangrijk. Deze medicijnen zijn verdeeld in twee groepen: luchtwegverwijders en ontstekingsremmers. In deze folder leggen we uit hoe deze medicijnen werken. We besteden ook aandacht aan andere medicijnen die vaak worden voorgeschreven naast inhalatiemedicijnen.
Inhalatiemedicijnen
Inhaleren heeft voordelen boven het nemen van pillen of drankjes. Bij het inhaleren zijn minder medicijnen nodig, ze werken sneller en hebben minder bijwerkingen. Je kunt niet verslaafd raken aan inhalatiemedicijnen. Het kan zijn dat ernstige kortademigheid niet na inhalatie van een luchtverwijdend middel verbetert. Dit betekent niet dat er gewenning optreedt. Neem altijd contact op met je arts als de voorgeschreven hoeveelheid onvoldoende werkt.
Luchtwegverwijders
Luchtwegverwijders zorgen ervoor dat de spiertjes van de luchtwegen zich ontspannen, zodat de luchtwegen weer wat open gaan staan. De luchtwegen worden wijder. Ze verminderen de benauwdheid, maar genezen de ontsteking niet.
Als je bij astma vaak luchtwegverwijders gebruikt, schrijft je arts ook ontekingsremmende middelen voor. Dit doet de arts omdat de conditie van je luchtwegen achterauit kunnen gaan als de onsteking niet behandeld wordt.
Bij COPD worden soms alleen luchtwegverwijders gegeven, omdat ontstekingsremmers niet altijd werken.
Er zijn twee soorten luchtwegverwijders, namelijk de kortwerkende luchtwegverwijders en de langdurig werkende luchtwegverwijders:
Kortwerkende luchtwegverwijders
Kortwerkende luchtwegverwijders werken snel. Binnen 5 tot 20 minuten wordt de kortademigheid minder. Deze medicijnen werken ongeveer 4 tot 6 uur. Als je ze 10 tot 15 minuten voor inspanning inhaleert, kunnen ook klachten bij inspanning voorkomen.
Langwerkende luchtwegverwijders
Langwerkende luchtwegverwijders werken binnen 10 tot 60 minuten en werken 12 tot 24 uur lang.
Zowel de kort- als de langdurend werkende medicijnen werken op de spiertjes van de luchtwegen. Daarnaast helpen sommige van deze medicijnen ook tegen slijmvorming in de luchtwegen.
Overzicht luchtwegverwijdende inhalatiemedicatie
| Kortwerkende luchtwegverwijders | Langwerkende luchtwegverwijders | |
| ß-sympathicomimetica | sympathicomimeticasalbutamol (ventolin, aeromir), terbutaline (bricanyl) | formoterol (foradil, oxis) salmeterol (serevent) Indicaterol (Onbrez) |
| anticholinergica | ipratropium (atrovent) | tiotropium (spiriva) glycopyrroniumbromide (Seebri)aclidiniumbromide (Eklira Genuair) |
Bijwerkingen
Bij veelvuldig gebruik van de luchtwegverwijders kunnen je handen gaan trillen en kan er een onrustig gevoel onstaan. Deze bijwerkingen zijn niet schadelijk voor je gezondheid, maar kunnen wel lastig zijn in het dagelijkse leven. Ook kun je hartkloppingen krijgen.
Ontstekingsremmers
Ontstekingsremmers zorgen ervoor dat de gevolgen van een onsteking minder worden. Ze beschermen tegen prikkels, bestrijden de ontsteking en voorkomen inspanningsastma (bij langdurig gebruik). De werkzame bestanddelen (corticosteroïden) hebben een ontstekingsremmende werking. Ook beschermen ze de luchtwegen, waardoor de prikkelbaarheid vermindert.
Het duurt meestal enkele dagen tot weken voordat je merkt dat het medicijn werkt. Pas na enkele maanden is het gewenste effect bereikt.
De onstekingsremmers moet je dagelijks gebruiken, ook als je geen klachten hebt. Heb je bij astma al langere tijd geen klachten, dan kun je met je arts overleggen om de medicijnen eventueel te verlagen. Stop nooit zonder overleg!
Bijwerkingen van ontstekingsremmers
Bij ontstekingsremmers kunnen heesheid en keelpijn voorkomen. Dit kun je voorkomen door de mond goed te spoelen na het inhaleren of een inhalatiekamer te gebruiken. Helpt dit niet? Inhaleer dan direct voor jeen maaltijd. Gaan je klachten dan nog steeds niet over? Overleg met je arts. Je kunt dan een ander medicijn voorgeschreven krijgen dat minder bijwerkingen geeft.
Soms ontstaat er een schimmelinfectie in de mond. Je arts kan je een antischimmelmiddel geven. Intussen moet je wel door blijven gaan met het innemen van je medicijnen. Bij langdurig gebruik van grote hoeveelheden ontstekingsremmers kunnen onderhuidse bloedingen optreden.
Ontstekingsremmers die geïnhaleerd moeten worden (inhalatiecorticosteroïden)
- Beclometason (Becotide, Q-var)
- Budesonide (pulmicort)
- Ciclesonide (alvesco)
- Fluticason (flixotide)
Combinatiepreparaten
Vaak geeft de arts u een inhalator waarbij een luchtwegverwijder en een ontstekingsremmer zijn samengevoegd. Dit is gemakkelijker in het gebruik want u hoeft maar één inhalator te gebruiken.
Je arts kan je een inhalator voorschrijven waarin een luchtwegverwijder en een ontstekingsremmer zijn samengevoegd. Dat is makkelijker, want je hoeft maar één inhalator te gebruiken. Er zijn vier combinatiepreparaten:
- Formoterol/beclometason (Foster)
- Formoterol/budesonide (Symbicort)
- Salmeterol/fluticason (Seretide)
- Formoterol/fluticason (Flutiform)
Orale medicijnen (inname via de mond)
Naast inhalatiemedicijnen zijn er ook medicijnen die je via de mond moet innemen. Deze medicijnen zijn onder te verdelen in een aantal groepen.
Ontstekingsremmers
Ontstekingsremmers verminderen de gevolgen van ontstekingen. Ze worden gebruikt bij astma en COPD als je veel klachten hebt of als de werking van je longen achteruitgaat.
Prednison is zo'n medicijn met een sterke ontstekingsremmende werking. Het vermindert de zwelling van het slijmvlies en waarschijnlijk ook de productie van slijm. Prednison wordt meestal als een stootkuur van één tot twee weken voorgeschreven. Soms wordt het voorgeschreven als onderhoudsbehandeling om ontstekingen te voorkomen.
Het nadeel van deze tabletten is dat ze niet alleen in de luchtwegen, maar ook elders in je lichaam werken. Bij een stootkuur is de kans op bijwerkingen klein. Bij langdurig of veelvuldig gebruik is de kans op bijwerkingen groter. Regelmatige controle door de arts is dan belangrijk. Wees zelf alert op mogelijke veranderingen in je lichaam.
De belangrijkste bijwerkingen van langdurig gebruik van ontstekingsremmende medicijnen zijn:
- Dunne plekken en droge huid
- Grotere eetlust
- Hoge bloeddruk, dikke voeten
- Staar
- Botontkalking
- Suikerziekte
- Spierzwakte
- Opgewekte stemmingen
Slijmoplossers
Acetylcysteïne is een slijmoplosser die soms wordt gebruikt bij COPD. Het maakt je slijm dunner en dus minder taai, waardoor het gemakkelijker op te hoesten is. Het wordt daarom gebruikt bij een productieve hoest (hoest waarbij slijm wordt opgehoest).
De belangrijkste bijwerkingen zijn:
- Maagklachten
- Transpireren
- Overgevoeligheid
Antihistaminica
Dit middel wordt gebruikt bij patiënten bij wie de astma veroorzaakt wordt door allergische prikkels. Allergische prikkels zoals pollen, huisstofmijt en huisdieren kunnen een astma-aanval uitlokken.
Histamine is een stofje dat vrijkomt bij een allergische reactie. Het kan zwelling van het slijmvlies van de luchtwegen, roodheid van de huid, een lopende neus en tranende ogen geven. Als je veel allergische klachten hebt bij je astma, is het belangrijk om deze goed te behandelen. Vaak schrijft de arts dan antihistaminica voor. Soms kan het nodig zijn om ook een ontstekingsremmende neusspray te gebruiken.
Er zijn verschillende antihistaminica beschikbaar, zoals:
- Loratadine (Claritine, Allerfre)
- Ketotifen (Zaditen)
- Mizolastine (Mizollen)
- Desloratadine (Aerius)
- Promethazine
- Oxatomide (Tinset)
- Terfenadine (Triludan)
- Cetirizine (Zyrtec)
- Fexofenadine (Telfast)
Bijwerkingen kunnen zijn:
- Sufheid
- Slaperigheid
Leucotriënantagonisten
Leucotriënen veroorzaken vernauwing en ontsteking van de luchtwegen in de longen. Leucotriënantagonisten zijn medicijnen die de vernauwende werking van leucotriënen tegengaan. Montelukast (Singulair) blokkeert de aanmaak van leucotriënen. Montelukast wordt gebruikt bij patiënten bij wie de astma onvoldoende onder controle is met inhalatiemedicatie.
Het medicijn kent weinig bijwerkingen, maar enkele zijn:
- Buikpijn
- Droge mond
- Duizeligheid
- Huiduitslag
- Sufheid/slaperigheid
- Maag/darmstoornissen
Xanthinedeprivaten
Dit zijn luchtwegverwijdende medicijnen die af en toe door de arts worden voorgeschreven als aanvulling op andere medicijnen. Ze zijn verkrijgbaar onder verschillende namen, zoals Theofylline, Theolair Retard en Theolin Retard.
Bijwerkingen:
- Misselijkheid
- Rusteloosheid
- Versnelde hartslag
- Trillende handen
De griepprik
Voor mensen met een chronische aandoening zoals astma of COPD is het belangrijk om jaarlijks een griepprik te halen. Griep kan de luchtwegen meer prikkelbaar maken en kan een benauwdheidsaanval uitlokken. Bij COPD-patiënten is er bij het doormaken van griep meer kans op complicaties, zoals een longontsteking.
Bijwerkingen:
- Bij een allergie voor kippeneiwit kan er een allergische reactie ontstaan
- Roodheid van de injectieplaats
Antibiotica
Antibiotica worden gebruikt bij luchtweginfecties. Luchtweginfecties kunnen ontstaan door virussen of bacteriën. Antibiotica doden bacteriën, maar hebben geen invloed op virussen. Een infectie die door een virus is veroorzaakt (virale infectie) is niet te behandelen met antibiotica. Soms verandert een virale infectie in een bacteriële infectie. Daarom kan de arts toch kiezen voor een antibioticakuur.
Als je groen slijm ophoest, kan dit wijzen op een bacteriële infectie. Dan krijg je antibiotica als kuur. Dat betekent dat je het medicijn meerdere dagen moet innemen. Je moet de kuur helemaal afmaken, ook als je geen klachten meer hebt. Anders kunnen er nog bacteriën overblijven waardoor de infectie terugkomt.
Bijwerkingen:
- Jeuk/uitslag
- Maag/darmklachten zoals misselijkheid en diarree
Er zijn veel soorten antibiotica beschikbaar, deze worden op recept van de arts verstrekt.
Middelen die de astma of COPD kunnen verslechteren
Een aantal medicijnen kan een luchtwegvernauwing veroorzaken, wat niet goed is voor mensen met luchtwegklachten. Het is belangrijk dat je arts weet dat je astma of COPD hebt, zodat je geen medicijn krijgt voorgeschreven dat je benauwd kan maken.
Pijnstillers
Vragen of meer informatie
Heb je na het lezen van deze folder nog vragen of wil je meer informatie? Neem dan contact op met de polikliniek longgeneeskunde of je longverpleegkundige
- Polikliniek longgeneeskunde, telefoon 0413 - 40 19 50, route 120
Longverpleegkundigen:
- Janneke Verstegen, telefoon 0413 - 40 25 17
- Karin van Grinsven - Horsman, telefoon 0413 - 40 25 16
- Pleuntje van Wetten, telefoon 0413 - 40 25 18
Ga voor meer informatie naar de website van het Longfonds: www.longfonds.nl.