Behandeling met Methotrexaat (MTX)

Jouw dermatoloog heeft met jou gesproken over methotrexaat. Methotrexaat wordt ook wel MTX genoemd. In deze folder vind jij informatie over dit geneesmiddel. Heb jij na het lezen van de folder nog vragen, dan kun jij deze altijd met jouw dermatoloog bespreken.

Wat is methotrexaat?

Methotrexaat - hierna MTX genoemd - is een geneesmiddel dat onder andere wordt gebruikt bij ernstige psoriasis (zie ook de folder ‘Psoriasis’). Het doel van een behandeling met MTX is jouw psoriasis tot rust te brengen. Soms nemen bepaalde klachten van de gewrichten, zoals pijn en stijfheid, ook af. Wanneer blijkt dat jij goed op het middel reageert en de bloedcontroles goed blijven, kan MTX vele jaren gebruikt worden.

Hoe werkt MTX?

MTX werkt in op de aanmaak van foliumzuur. Foliumzuur is nodig voor de aanmaak van cellen. MTX is een stof die de aanmaak van cellen remt en de ontsteking vermindert. De psoriasis wordt daardoor rustiger. Minder foliumzuur kan leiden tot bijwerkingen. Daarom schrijft jouw dermatoloog naast MTX ook altijd foliumzuur voor.

Het effect van MTX merk jij niet meteen. Meestal merk jij dat het werkt na zes tot acht weken, en soms pas na drie maanden. Dan wordt de psoriasis rustiger. MTX kan als tabletten worden gebruikt of als injecties onder de huid. Meestal wordt eerst gekozen voor tabletten.

Hoe goed werkt MTX?

MTX werkt goed. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 70 procent van de patiënten een goed resultaat bereikt na drie maanden. Als jij naast MTX ook crèmes en zalven op de psoriasisplekken smeert, is dit effect nog hoger. Psoriasis gaat niet over door de behandeling met MTX. Na het steeds minder gebruiken (afbouwen) of stoppen met deze medicijnen kunnen de plekken weer terugkomen.

Wanneer schrijft jouw dermatoloog MTX voor?

• Als jij een uitgebreide vorm van psoriasis hebt
• Als crèmes of zalven onvoldoende werken
• Als lichttherapie onvoldoende werkt
• Als er naast psoriasisplekken ook gewrichtsklachten zijn.

De behandeling wordt dan vaak samen met de reumatoloog gegeven.

Wanneer mag jij geen MTX krijgen?

• Als jij zwanger bent of borstvoeding geeft
• Als jij (man of vrouw) een kinderwens hebt. Het advies is om minimaal 3 maanden te stoppen met MTX, voordat jij of jouw partner zwanger zou willen worden
• Bij bloedziekten / ernstige bloedarmoede / leverziekten / ernstige nierziekten
• Bij een actieve maagzweer
• Bij een ernstige infectie
• Bij een ernstige longziekte
• Bij gebruik van (veel) alcohol
• Bij gebruik van drugs.

Hoeveel tabletten moet jij nemen?
Bij psoriasis wordt MTX in een lage hoeveelheid gebruikt: 5 tot 22,5 mg per week. Meestal kiest jouw dermatoloog voor een tablet van 2,5 mg. Dit betekent dat jij 2 tot 9 tabletten per week inneemt.

De tabletten neem jij eenmaal per week in één keer in, op een vaste dag in de week. Soms kiest jouw dermatoloog ervoor de tabletten te verdelen over twee dagen. In dat geval moet jij twee vaste dagen in de week uitkiezen. Wij raden jou aan in jouw agenda of kalender op te schrijven dat jij de tabletten ingenomen hebt.

Voor het resultaat is het heel belangrijk dat jij geen tabletten vergeet. Neem de tabletten ná de maaltijd in, dus ná het ontbijt of ná het avondeten.

• Zoals uitgelegd in deze folder, krijg jij ook foliumzuurtabletten voorgeschreven. Meestal zijn dit 1 of 2 tabletten per week van 5 mg.
• Jij mag foliumzuur niet samen met MTX innemen.
• Jij moet foliumzuur innemen 24 uur nadat jij MTX hebt ingenomen.
• Schrijf daarom vaste dagen op jouw kalender waarop jij MTX inneemt en de dag waarop jij dan foliumzuur inneemt.

Welke bijwerkingen zijn er bij gebruik van MTX?

Als jij MTX gebruikt, kun jij last krijgen van bijwerkingen. Niet iedereen krijgt bijwerkingen. De kans op bijwerkingen hangt af van jouw eigen gevoeligheid, de hoeveelheid MTX en de combinatie met eventuele andere medicijnen die jij gebruikt. MTX werkt in op de aanmaak van foliumzuur. Foliumzuur is in ons lichaam nodig om cellen te laten delen. Minder foliumzuur geeft bijwerkingen op plaatsen waar veel celdelingen zijn: maag, darmen, huid, haar en het bloed. Door het voorschrijven van foliumzuur wordt de kans op deze bijwerkingen kleiner.

De meest voorkomende mogelijke bijwerkingen zijn (dit komt bij minimaal 1 op de 10 mensen voor):

• Ontstekingen aan het mondslijmvlies, tandvlees en tong
• Verlies van eetlust
• Misselijkheid

Andere bijwerkingen die minder vaak voorkomen (minimaal 1 op de 100 mensen) zijn:

• Vermoeidheid / slaperigheid
• Kortademigheid
• Diarree
• Rode huiduitslag
• Jeuk
• Hoofdpijn

Waarom moet jij jouw bloed laten controleren als jij MTX gebruikt?

Bij langdurig gebruik is er een kleine kans op schade aan lever, nieren of beenmerg. Voordat jij MTX gaat gebruiken, laat jouw dermatoloog jouw bloed en urine controleren. Tijdens het gebruik van MTX wordt jouw bloed regelmatig nagekeken. In het begin is het nodig dat jij elke 2 tot 4 weken jouw bloed laat prikken. Het doel hiervan is om rode en witte bloedlichaampjes, bloedplaatjes, leverfunctie en nierfunctie te controleren. Ook als jij MTX jaren gebruikt, zal jouw bloed nog regelmatig gecontroleerd worden.

Wanneer moet jij jouw arts waarschuwen?

Jij moet jouw dermatoloog waarschuwen als jij last krijgt van:

• Ernstige misselijkheid
• Ernstige diarree met bloed bij de ontlasting
• Kortademigheid of benauwdheid
• Gele verkleuring van de huid of ogen.

Wanneer jij één of meer van bovenstaande bijwerkingen vaststelt, neem dan contact op met jouw arts. Wanneer jij wilt stoppen met MTX, moet jij dit in overleg met jouw dermatoloog doen. Soms verdwijnt een deel van de bijwerkingen bij een verlaging van de hoeveelheid MTX. Ook kan geprobeerd worden om injecties te gebruiken.

MTX samen met andere medicijnen

Als jij naast MTX één van de volgende antibiotica gebruikt:

• cotrimoxazol of trimetoprim,

dan kan dit de bijwerkingen van MTX versterken.

Een middel tegen jicht, probenecide, kan ook de bijwerkingen versterken. Ook pijnstillers van het NSAID-type, bijvoorbeeld naproxen, ibuprofen of diclofenac, kunnen de bijwerkingen van MTX versterken.

Om de kans op bijwerkingen te verkleinen, kun jij op de dag dat jij MTX gebruikt geen NSAID innemen. Ook de dag erna niet. In plaats van een NSAID kun jij paracetamol gebruiken. Dus als jij andere medicijnen gebruikt, of wilt gaan gebruiken, adviseren wij jou contact op te nemen met jouw huisarts of dermatoloog.

Wat kun jij zelf wel / niet doen?

• Jij mag met dit middel autorijden
• Gebruik zo weinig mogelijk alcohol en op de innamedagen van MTX helemaal niet. Alcohol heeft een negatieve invloed op jouw lever. Door de combinatie van MTX en alcohol is de kans op een leveraandoening veel groter.
• Gebruik vanaf 2 uur vóór tot 1 uur ná het innemen van de tabletten geen melk of melkproducten, zoals kaas en yoghurt. Als jij dat wel zou doen, dan wordt het medicijn minder goed opgenomen. Als jij MTX door een injectie krijgt, dan mag jij wel melk of melkproducten gebruiken.
• Griepvaccinatie wordt aangeraden.
• Voorkom dat jij of jouw partner zwanger wordt. Gebruik goede anticonceptie tijdens het gebruik van MTX tot en met 3 maanden na het gebruik van MTX. Indien jij vragen hierover hebt, bespreek dit dan met jouw arts.
• Als jij een pijnstiller wilt gebruiken, kies dan bij voorkeur voor paracetamol.
• Als jij antibiotica moet gaan gebruiken, vertel dan altijd aan de arts dat jij met MTX wordt behandeld. Sommige antibiotica mogen niet in combinatie met MTX worden gegeven.

Bovenstaande informatie vervangt niet de bijsluiter die jij in de verpakking van MTX vindt. Heb jij na het lezen van deze folder nog vragen, dan kun jij deze met jouw dermatoloog bespreken. In onderstaand schema kun jij of jouw dermatoloog invullen wanneer MTX en foliumzuur geslikt of gespoten moeten worden.

Heb je nog vragen?

Heb je nog vragen, aarzel dan niet en stel ze aan uw behandelend dermatoloog of verpleegkundige. Op werkdagen kun je contact opnemen met de polikliniek dermatologie: 0413 - 40 19 29 / route 020.

Voor informatie over patiëntenorganisaties zie: www.huidpatienten-nederland.nl

Bron: Nederlandse Vereniging voor Dermatologie en Venereologie (NVDV); www.nvdv.nl