Osteopenie

U bent in ons ziekenhuis onder behandeling geweest voor een breuk in een van uw botten. Omdat gebleken is dat mensen van uw leeftijd met een botbreuk vaak osteopenie (tekort aan botmassa) of osteoporose (botontkalking) hebben, bent u hierop onderzocht. In deze brochure leest u meer over het ontstaan, de gevolgen en het omgaan met osteopenie.

DEXA-scan

Bij botbreuken wanneer u boven de 50 jaar bent zal een een DEXA-scan worden gemaakt. DEXA-scan is de medische benaming voor een botdichtheidsmeting, waarbij de afkorting DEXA staat voor Dual Energy X-ray Absorptiometry.

De diagnose osteoporose kan worden gesteld met een dergelijke botdichtheidsmeting. Met dit onderzoek wordt de dichtheid van uw bot gemeten (de botmassa). Meestal worden de heup en de lendenwervels (LWK) gemeten. De gemeten botdichtheid wordt vergeleken met waarden die, in het algemeen horen bij uw leeftijd en geslacht. De waarden worden weergegeven in een T-score.

De T-score geeft aan hoe uw botdichtheid is in vergelijking met die van een gezonde vrouw/man van 35 jaar. Er zijn 3 mogelijke uitkomsten qua botdichtheid:

Wat betekent de uitslag

• Bij een uitslag van: T-score tussen de +1 en -1 is alles prima.
• Bij een uitslag van: T-score tussen de -1 en -2,5 is er sprake van osteopenie (verminderde botmassa).
• Bij een uitslag van: T-score vanaf -2,5 is er sprake van osteoporose

VFA

VFA is een moderne DEXA methode. Deze methode geeft naast de botdichtheid ook informatie over de wervelstructuur.

Wat is osteopenie?

Osteopenie is een medische term voor een tekort aan bot (osteon = bot, penia = tekort). Dat wil niet zeggen dat u te weinig botten heeft, maar wel dat uw botten minder ‘botmassa’ hebben. Onze botten bestaan onder andere uit kalk (calcium), fosfor, merg en andere stoffen. Deze stoffen vormen samen een hechte structuur met kleine openingen ertussen. Is de botdichtheid goed, dan heeft u gezond, stevig bot dat tegen een stootje kan. Worden die kleine openingen in het bot echter groter en groter, dan wordt het bot poreuzer en daarmee steeds minder stevig; de botdichtheid neemt af. Van osteopenie merkt u niets; het doet geen pijn en u heeft geen klachten. Als er nog meer botverlies optreedt, kan osteopenie overgaan in osteoporose (botontkalking). Bij osteoporose is de botdichtheid zo laag geworden dat de botten heel makkelijk breken. Ook kunt u pijnklachten hebben door bijvoorbeeld ingezakte wervels.

Hoe ontstaat osteopenie?

In het skelet wordt voortdurend nieuw botweefsel aangemaakt en oud botweefsel afgebroken. Per jaar wordt meer dan 10 procent van uw botten vernieuwd. Rond het 30e jaar is de dichtheid van de botten het grootst. Na het 45e levensjaar verandert het evenwicht tussen de botopbouw en -afbraak. Er wordt meer bot afgebroken dan aangemaakt. Bij het ouder worden is het dus normaal dat er meer bot wordt afgebroken en de botten brozer worden.

Risicofactoren voor osteopenie

Er kunnen omstandigheden (factoren) zijn waardoor het risico (de kans) op osteopenie groter is. Dit worden risicofactoren genoemd. De risicofactoren die kunnen bijdragen aan osteopenie en osteoporose, zijn onder andere:

• U heeft een calcium- (kalk) en/of vitaminetekort.
• U heeft een botbreuk gehad na uw 50e levensjaar.
• Uw moeder heeft een gebroken heup gehad.
• U heeft voor uw lengte een te laag lichaamsgewicht.
• U heeft maandenlang weinig lichaamsbeweging gehad.
• U gebruikt(e) bepaalde medicijnen, zoals prednison, ontstekingsremmers e.d.

Daarnaast vergroten bepaalde ziekten de kans op osteopenie en osteoporose. Hierbij moet u denken aan: tekort aan geslachtshormonen (bijvoorbeeld door een vroege overgang), eetstoornissen, afwijkingen van de schildklier of bijschildklier, en reuma.

Leefregels bij osteopenie

Als u verhoogde kans heeft op osteopenie, kunt u zelf bijdragen aan het voorkomen of verminderen van klachten. Hieronder staan de vier leefregels die van belang zijn bij mensen met osteopenie en osteoporose.

1 . Beweeg regelmatig

Het verlies van botmassa kan vertraagd worden door lichaamsbeweging.

Een half uur per dag bewegen is daarom belangrijk. Het gaat beslist niet om sporten op topniveau. Elke vorm van lichaamsbeweging is zinvol. Beweging waarbij uw lichaam met zijn eigen gewicht wordt belast, heeft het grootste effect. Denk hierbij aan wandelen, traplopen, werken in het huishouden en tuinieren.

Gewichtsondersteunende lichaamsbeweging, zoals zwemmen en fietsen, heeft minder effect. Vooral zwemmen is minder effectief, omdat het lichaam dan niet echt wordt belast; het wordt gedragen door water. Wel maakt zwemmen de spieren en gewrichten los, zeker zwemmen in warm water.

2. Eet gezond en zorg voor voldoende calcium

• Het innemen van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid calcium (kalk) is van belang voor de opbouw en instandhouding van de botmassa.
• Op latere leeftijd is calcium vooral belangrijk, omdat het lichaam dan minder calcium opneemt.
• Aanbevolen wordt om 1000 mg à 1200 mg calcium per dag in te nemen. Dit bereikt u als u, naast de basisvoeding, 3 á 4 zuivelconsumpties per dag gebruikt. Een zuivelconsumptie kan bestaan uit:
• vla, (soja)melk, karnemelk, kwark of yoghurt
• kaas als broodbeleg
• ook peulvruchten, groenten en noten leveren calcium

Het maakt niet uit of u magere, halfvolle of volle producten gebruikt: de hoeveelheid calcium is nagenoeg gelijk.

Aanvulling op uw voeding

Het kan zijn dat het u toch niet lukt om voldoende calcium in te nemen. Dan is het verstandig een voedingssupplement te gebruiken dat zorgt voor aanvulling van de hoeveelheid calcium. Bij dagelijks gebruik van 0 tot 1 zuivelconsumptie: advies 1000mg (1gram) calcium aanvullen. Bij dagelijks gebruik van 2 tot 3 zuivelconsumpties: advies 500mg calcium aanvullen.

3 . Ga regelmatig naar buiten

Het lichaam heeft vitamine D nodig voor de stevige botten. Vitamine D zorgt ervoor dat calcium uit de voeding beter in het bloed en in de botten wordt opgenomen. Een tekort aan vitamine D gaat gepaard met versneld botverlies. De belangrijkste bron van vitamine D is zonlicht. Onder invloed van het zonlicht maakt onze huid vitamine D aan, mits we elke dag minstens 30 minuten buiten zijn. Vitamine D zit daarnaast vooral in (vette) zeevis, zoals haring en makreel. Maar ook in noten. Een vitamine D-tekort komt op oudere leeftijd veel voor. Het kan gepaard gaan met spierpijn en spierzwakte, waardoor de kans op vallen toeneemt.

Advies

50 jaar en ouder na een botbreuk dagelijks 20 microgram (800 IE) vitamine D3.

4. Wees matig met alcohol en stop met roken

Om het risico op brozere botten te verminderen is het belangrijk dat u voldoende calcium en vitamine D inneemt. Een teveel aan alcohol, cola en roken kan het effect van calciumrijke voeding teniet doen. Ook passief meeroken (tabaksrook) heeft invloed op de botten. Bespreek met uw huisarts of u te veel alcohol of tabaksproducten gebruikt.

Heeft u nog vragen?

De tekst in deze brochure is een aanvulling op uw gesprek met de verpleegkundige osteoporosezorg. Deze algemene informatie kan niet altijd recht doen aan iedere individuele situatie. Heeft u na het lezen ervan nog vragen of wilt u meer informatie, dan kunt u contact opnemen met een van de medewerkers van onze polikliniek. Het kan handig zijn uw vragen van tevoren op papier te zetten.

Ook kunt u terecht bij de Osteoporose Vereniging. De Osteoporose Vereniging is de landelijke patiëntenorganisatie voor osteopenie- en osteoporosepatiënten.

Wilt u meer weten over de oorzaak, de preventie en behandeling van osteopenie en of osteoporose? Voor onafhankelijke informatie kunt u contact opnemen met de Osteoporose Vereniging. 

Postbus 418
2000 AK Haarlem
www.osteoporosevereniging.nl  
info@osteoporosevereniging.nl

Osteoporosespreekuur

Het osteoprosespreekuur in Bernhoven vindt plaats op de polikliniek interne geneeskunde, route 120:

Bereikbaar:

Ons telefoonnummer is: 0413 - 40 22 70