Primair Progressieve Afasie (PPA)

Primair Progressieve Afasie (PPA) is een zeldzame vorm van dementie, die meestal begint voor het 65e levensjaar. Het is een ziekte die vooral de taal en/of spraak beïnvloedt en langzaam erger wordt naarmate de tijd vordert.

Verschijnselen van PPA

Er zijn drie verschillende vormen van PPA, elk met specifieke klachten:

1. Progressieve niet-vloeiende vorm
   Bij deze vorm wordt het steeds moeilijker om te spreken. Klanken worden minder goed uitgesproken en het maken van zinnen wordt steeds lastiger. Mogelijke klachten:

   • Moeite om woorden te vinden en zinnen te maken, soms in een telegramstijl.

   • Het tempo van spreken wordt trager.

   • De spraak wordt minder vloeiend en kan eentonig of stotterend klinken.

   • Moeite met het begrijpen van ingewikkelde taal, zowel gesproken als geschreven.

   Later kunnen ook geheugenproblemen en moeite met oriëntatie in tijd en ruimte optreden. Gedragsveranderingen, zoals dwangmatigheid of een gebrek aan initiatief, kunnen ook voorkomen.

2. Logopene vorm
   Bij deze vorm heeft iemand vooral moeite om de juiste woorden te vinden en spreekt minder vloeiend. Mogelijke klachten:

   • Het spreken wordt trager, met meer stiltes.

   • Er komen vaak haperingen of klankfouten voor.

   • Moeite met het nazeggen van lange woorden en zinnen.

   • Moeite met het begrijpen van complexe taal.

   Later kunnen geheugenproblemen en moeite met dagelijkse handelingen zoals koken of klussen optreden. Gedragsveranderingen kunnen ook aanwezig zijn.

3. Semantische dementie
   Bij semantische dementie is de spraak wel vloeiend, maar iemand heeft moeite om op woorden te komen en weet vaak niet meer wat bepaalde woorden betekenen. Er wordt dan vaak om het juiste woord heen gepraat, bijvoorbeeld door ‘ding’ te zeggen of door omschrijvingen te geven. De persoon begrijpt minder goed wat anderen zeggen of wat er geschreven staat. Het geheugen blijft vaak langer goed, maar het gedrag kan veranderen. De persoon kan meer op zichzelf gericht raken of dwangmatig worden.

Soms is het moeilijk om precies te zeggen welke vorm van PPA iemand heeft. In dat geval spreken we van een niet-classificeerbare PPA-variant.

Oorzaak van PPA

PPA wordt meestal veroorzaakt door fronto-temporale dementie, maar soms door de ziekte van Alzheimer. PPA komt vooral voor bij mensen tussen de 40 en 70 jaar.

Het verloop van PPA

Het verloop van PPA verschilt per persoon en per vorm. De klachten worden langzaam erger, net zoals bij andere vormen van dementie.

Behandeling en begeleiding

De behandeling richt zich vooral op het verbeteren van de kwaliteit van leven, zodat iemand zo lang mogelijk zelfstandig kan blijven functioneren.

• Logopedie: Het is belangrijk dat een logopedist ervaring heeft met PPA. De logopedist helpt met:

  • Voorlichting aan de omgeving.

  • Het verbeteren van de communicatie.

  • Het leren werken met communicatiehulpmiddelen, zoals een letterbord of gebaren.

• Casemanager dementie: De casemanager ondersteunt zowel de patiënt als de mantelzorger. De manier waarop de mantelzorger omgaat met de ziekte heeft veel invloed op de ziektelast en de zorgbelasting.

Adviezen voor naasten

De adviezen kunnen per persoon verschillen, afhankelijk van de mate waarin de taal is aangedaan en welke bijkomende problemen er zijn.

• Gesprekken: Probeer gesprekken in een rustige omgeving te voeren, zodat het makkelijker wordt voor de persoon met PPA om te begrijpen. Zorg bij voorkeur voor een één-op-één gesprek.

• Groepsgesprekken: Het kan moeilijk zijn voor iemand met PPA om bij groepsgesprekken aan te sluiten. Zorg ervoor dat de persoon zoveel mogelijk wordt betrokken bij het gesprek en wacht met het starten van een nieuw onderwerp tot het oude is afgerond.

• Oogcontact en gebaren: Maak altijd oogcontact en gebruik gebaren of gezichtsuitdrukkingen om de woorden te ondersteunen.

• Visuele hulpmiddelen: Gebruik foto’s of afbeeldingen om een onderwerp duidelijker te maken.

• Gebruik korte, eenvoudige zinnen: Let ook op het spreektempo en herhaal belangrijke woorden om de boodschap duidelijker te maken.

• Gebruik namen: Zeg altijd de naam van de persoon in plaats van ‘hij’ of ‘zij’, bijvoorbeeld “Piet is jarig” in plaats van “Hij is jarig”.

• Vermijd open vragen: Dit kan lastig zijn als spreken moeilijker wordt.

• Blijf de persoon met PPA als volwassene benaderen: Gebruik geen kindertaal en betrek de persoon zoveel mogelijk bij gesprekken en beslissingen.

Heeft u nog vragen?

Als u na het lezen van deze folder vragen heeft, kunt u contact opnemen met de Polikliniek Geriatrie. Wij zijn bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 8.00 uur tot 16.30 uur via telefoonnummer 0413- 40 19 84.