Slikstoornis (dysfagie)

In deze folder geven we je informatie over de oorzaak, gevolgen en behandeling bij slikproblemen. Ook wel dysfagie genoemd.

Wat is dysfagie?

De medische benaming voor problemen met slikken is dysfagie. Om goed te kunnen slikken moeten de spieren van de lippen, tong, kaak, wangen en het strottenhoofd goed functioneren en samenwerken. Wanneer dit niet het geval is, kan je bijvoorbeeld moeite hebben met het kauwen of wegslikken van voeding. Ook kan het zijn dat voeding in de keel blijft steken of je jezelf verslikt. Dat wil zeggen dat (een deel van) de voeding wordt ingeademd en in de luchtpijp terechtkomt.

Oorzaken van dysfagie

Dysfagie kan verschillende oorzaken hebben. Een veel voorkomende oorzaak van dysfagie is een CVA; Cerebro Vasculair Accident. Ook wel beroerte genoemd. Met dysfagie als gevolg van een CVA kan je moeite hebben met het drinken van dunne dranken doordat de slikreflex vertraagd is. Ook kun je moeite hebben met het kauwen van voedsel doordat bijvoorbeeld aan één zijde van de mondholte het gevoel verminderd is.

Ook een spierziekte kan dysfagie veroorzaken. Met dysfagie als gevolg van een spierziekte kun je moeite hebben met het kauwen doordat de spieren snel vermoeid raken. Door vermoeidheid kunnen de spieren achterin de keel het voedsel ook niet goed in de richting van de slokdarm transporteren.

Plaatselijke beschadigingen of belemmeringen kunnen het slikken ook bemoeilijken. Voorbeelden hiervan zijn gebitsproblemen, stijve keelspieren als gevolg van bestraling of operaties in het mond- keelgebied.
Daarnaast is algehele achteruitgang/verzwakking en een hoge leeftijd een oorzaak van dysfagie.

Gevolgen van dysfagie

Dysfagie kan leiden tot minder eten en drinken en ongewenst gewichtsverlies, maar ook tot een longontsteking wanneer verslikken vaak voorkomt. Daarnaast is er ook een risico op verstikking.

Bijkomende problemen

Wanneer dysfagie veroorzaakt wordt door een CVA kan er sprake zijn van een aantal andere bijkomende problemen, zoals:

• Eénzijdige verlamming of krachtsvermindering
• Apraxie (problemen met het bewust handelen)
• Hemianopsie (verminderd gezichtsvermogen)
• Neglect (verminderde aandacht voor één zijde van bijv. het gezichtsveld)
• Geheugenproblemen
• Oriëntatieproblemen

Als dysfagie bij jou (nog) niet herstelt of langzaam erger wordt, zijn langdurig of zelfs blijvend afhankelijk van aangepaste vormen van voeding nodig zijn. In deze gevallen helpt je logopedist om de makkelijkste en veiligste voeding te kiezen en de diëtist om te zorgen dat die voeding voldoende en volwaardig is. Lees hierover meer informatie in de folder Als je voeding moet worden aangepast.

Mogelijk herstel van dysfagie

Het herstel van dysfagie is afhankelijk van de ernst en de aard van de ziekte of aandoening.

Wat doet de logopedist?

De logopedist doet onderzoek naar het gevoel en het functioneren van de spieren in je gezicht en voert een slikscreening uit om te beoordelen welke vormen van voeding (vloeibaar zoals water of koffie; dik-vloeibaar zoals vla of pap; vaste voeding zoals brood) je veilig kunt slikken. Op basis van dit onderzoek wordt een behandeling gestart of wordt je voor aanvullend onderzoek doorverwezen naar een KNO-arts of radioloog. Zie hieronder radiologisch en endoscopisch slikonderzoek.

Met behulp van oefeningen en aangepaste technieken kan de logopedist helpen om makkelijker en veiliger te leren slikken. Daarnaast worden er adviezen gegeven aan jou en jouw directe omgeving.

In alle gevallen kent de behandeling van dysfagie in feite drie hoofddoelen:

1. Voldoende inname van vocht en voeding
2. Veilige inname van vocht en voeding
3. Normale inname van vocht en voeding

Het belangrijkste om gezond te blijven is het binnenkrijgen van voldoende vocht en voeding, desnoods met (tijdelijke) medische drinkvoeding of sondevoeding. Tegelijk moet eten en drinken veilig zijn. Dat wil zeggen dat verslikken zo veel mogelijk moet worden voorkomen. Pas daarna kan zo gewoon mogelijk eten en drinken aan de orde zijn.

Radiologisch slikonderzoek

Met röntgenstraling en contrastmiddel in verschillende consistenties kunnen met name de keel (faryngeale) en slokdarm (oesofageale) fasen van het slikken goed beoordeeld worden. Deze slikvideo's kunnen in elk ziekenhuis met een radiologie-afdeling worden gemaakt, bij voorkeur in samenwerking met een logopedist die helpt bepalen wat in beeld moet worden gebracht met welke consistentie en eventueel de wijze van aanbieden en instructie van de patiënt. 

Endoscopisch slikonderzoek

Bij de flexibele endoscopische evaluatie van het slikken (FEES) wordt een flexibele scoop via de neus in het slokdarmhoofd (farynx) gebracht, zodat het faryngeale slikken kan worden geobserveerd met alle consistenties van vocht en voeding. 

Hoe ziet de behandeling van dysfagie eruit?

De logopedische behandeling van dysfagie richt zich enerzijds op het revalideren van het slikken bij herstellende patiënten (bijvoorbeeld na een CVA, na opname op een IC-afdeling, na behandeling van hoofdhals kanker) of op het optimaal houden en begeleiding bij progressieve slikstoornissen (bijvoorbeeld bij spierziekten).

Voor de behandeling van dysfagie bestaan diverse technieken, die meestal worden verdeeld in compensatietechnieken en slikrevalidatie.

Compensatietechnieken

Compensatie richt zich niet zozeer op het herstellen van je normale slikfunctie, maar op de mogelijkheden om jou veilig te kunnen laten slikken ondanks een aangedane slikfunctie. Je leert hoe je tijdens het eten en drinken problemen zoals verslikken en hoesten kan vermijden.

Compensatietechnieken richten zich voornamelijk op een verandering van hoofdhouding en op bepaalde aangepaste manieren van slikken. Een andere mogelijkheid tot compensatie is het veranderen van je dieet, middels het aanpassen van de vorm ofwel consistentie van de voeding. Wanneer je je bijvoorbeeld verslikt in dunne dranken, kan de logopedist adviseren het drinken te verdikken met daartoe speciaal ontwikkelde verdikkingsmiddelen. Ook zijn er tegenwoordig kant-en-klare 'verdikte' dranken op de markt. Naast het veranderen van de vorm van het voedsel kan ook de temperatuur worden veranderd. Bij sommige patiënten is het goed te oefenen met koude voeding, zoals ijswater, koude vla enzovoorts.

Slikrevalidatie

Bij slikrevalidatie wordt getracht door middel van gerichte oefeningen de normale slikfunctie te herstellen. Er worden dan oefeningen gedaan die bepaalde spieren of spiergroepen trainen. Dit kunnen bijvoorbeeld oefeningen zijn die de functie van de tongspieren verbeteren, zodat je beter in staat bent om voedsel te kauwen.

Na ontslag uit het ziekenhuis

Wanneer na ontslag uit het ziekenhuis logopedische behandeling gewenst is, zal de logopedist van Bernhoven een overdracht sturen naar de logopedist in het revalidatiecentrum, verpleeghuis of vrijgevestigde praktijk.

Vragen

Heb je nog vragen of zijn er onduidelijkheden? Neem dan gerust contact op met je logopedist of afdeling logopedie van Bernhoven.

• Logopedie via telefoonnummer 0413 - 40 19 35.

Meer informatie

Ga voor meer informatie naar www.dysfagie.com of www.moeilijkslikken.nl.